AnandToday

ઝુમ ખેતી  એટલે શું? આ ખેતી કેવી રીતે થાય છે? જાણો ઝુમ ખેતી વિશે...

મેઘાલય, અરુણાચલ પ્રદેશ જેવા પૂર્વોત્તર રાજ્યોમાં ઝુમની ખેતી વધુ થાય છે.

સંકલન-વિકાસ.એસ. પુરબિયા, 
બીજ અધિકારી, ગુજરાત રાજ્ય બીજ નિગમ લિ., નડિયાદ

આણંદ
શું તમે જાણો છો કે ખેડૂતો પણ પોતાના ખેતરમાં ઝુમ ખેતી કરે છે. જે દેશના કેટલાક ભાગોમાં ઉગાડવામાં આવે છે. ભારત કૃષિની દૃષ્ટિએ એક મહત્વપૂર્ણ દેશ છે. તેની બે થી ત્રણ તૃતીયાંશ વસ્તી ખેતી સંબંધિત કામ અને ખેતી કરે છે. પરંતુ હજુ પણ ભારતના કેટલાક ભાગોમાં ઝુમની ખેતી (Jhum Farming) કરવામાં આવે છે. આ લેખમાં ઝુમ ખેતી સાથે જોડાયેલી કેટલીક બાબતો અહીં સમજીશુ.

ઝુમ ખેતી શું છે? (What is jhum cultivation?)

આ ખેતીનો એક પ્રકાર છે. આ ખેતી સૌથી જૂની પદ્ધતિઓમાંની એક માનવામાં આવે છે. જે છેલ્લા હજારો વર્ષોથી કરવામાં આવે છે. ઝુમ ખેતીમાં જંગલો કાપીને, સળગાવીને ખેતી ક્યારાઓ બનાવવામાં આવે છે અને પાક વાવવામાં આવે છે. આ સિવાય અન્ય સ્થળોએ પણ આ જ રીતે ખેતી કરવામાં આવે છે. મોટાભાગની ખેતી પર્વતોમાં થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, મેઘાલય, અરુણાચલ પ્રદેશ જેવા પૂર્વોત્તર રાજ્યોમાં ઝુમની ખેતી વધુ થાય છે. શિફ્ટિંગ ખેતીને ઝુમ ખેતી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે અને આ ખેતી વિવિધ રાજ્યોમાં અલગ-અલગ નામે ઓળખાય છે.

ઝુમ ખેતી સાથે સંબંધિત કેટલાક રસપ્રદ તથ્યો:

ઝુમની ખેતી કરવા માટે ખેડૂતો તેમના પાકની લણણી કર્યા પછી થોડા વર્ષો સુધી તેમના ખેતરોને ખાલી છોડી દે છે.
ખાલી પડેલી જમીન પર વૃક્ષો અને છોડ ઉગે છે. જેને ઉખાડી શકાતા નથી. માત્ર બાળી શકાય છે. આ ખેતીની મુખ્ય વિશેષતા એ છે કે ખેડૂતને આ ખેતી કરવા માટે જમીન ખેડવાની જરૂર નથી, કારણ કે ઝુમની ખેતી માટે જમીન ખેડવામાં આવતી નથી.
ઝુમની ખેતી માટે ખેડૂત માત્ર જમીનને થોડી ખેડીને બીજ છંટકાવ કરે છે. ઝુમની ખેતીમાં ચોખા એ મુખ્ય પાક છે. એટલું જ નહીં આ ખેતીમાં અન્ય પાકો પણ લેવામાં આવે છે. જેમ કે- ખાદ્ય પાક, રોકડિયા પાક, વૃક્ષારોપણ, બાગાયતી પાક વગેરે.
ઝુમ ખેતીની પડતર જમીનને કાયદેસરની માન્યતા આપવામાં આવી નથી. તેથી ખેડૂતને તેના પડતર રિનોવેટર તરીકે વર્ગીકૃત કરી શકાય નહીં. 
જો જોવામાં આવે તો ઝુમની ખેતી સંપૂર્ણપણે પ્રકૃતિ પર આધારિત છે અને આ ખેતીનું ઉત્પાદન પણ ઘણું ઓછું છે. સાદી ભાષામાં કહીએ તો કુદરતી રીતે જે થાય તે લઈ લેવું.